آموزش اصول جوجه کشی در بلدرچین
جوجه کشی در بلدرچین نیز همانند هر نوع دام یا طیور صنعتی دیگر از مهمترین پروسه ها به شمار می رود. جوجه کشی به عنوان مرحله اواسط بین پرورش گله مولد و گله گوشتی یا تخمگذار می باشد. بنابراین پرورش دهنده باید علاوه بر این که گله مولد سالم تهیه می کند، جوجه های سالم نیز به بخش پرورش انتقال دهد. لازمه این کار داشتن تخم های بلدرچین خوب و نرمال و از همه مهمتر حفظ کیفیت تخم ها تا مرحله جوجه کشی است. اولین تخم های بارور 4 روز پس از وارد کردن نرها جهت جوجه کشی استفاده می شود. جمع آوری تخم های بارور می تواند 24 ساعت بعد از وارد کردن نرها به گله ماده ها صورت گیرد. جوجه درآوری از تخم های بارور با افزایش سن بلدرچین های ماده کاهش می یابد. افزایش سن در باروری بلدرچین های نر اثری ندارد.
به طور کلی در جوجه کشی مصنوعی از تخم ها می بایست موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
1-جمع آوری و حمل و نقل صحیح و بهداشتی تخم ها
2-کاهش حرارت تخم ها (در صورت بالا بودن دمای محیط)
3-تمیز کردن تخم ها
4-ضدعفونی کردن
5-نگهداری و ذخیره کردن تخم ها
6-چرخش تخم ها در زمان ذخیره سازی
7-افزایش حرارت تخم ها
8-انتقال تخم ها به دستگاه های ستر و هچر
جمع آوری و حمل و نقل صحیح و بهداشتی تخم ها
برای رسیدن به حداکثر جوجه دهی در جوجه کشی، جمع آوری، حمل و نقل و عملیات قبل از جوجه کشی تاثیر مهمی دارند.در جمع آوری تخم بلدرچین بایستی موارد زیر را رعایت کرد:
– گله مولد در قفس هایی با کف شیب دار پرورش داده شوند.
– بلافاصله پس از تخم گذاری، تخم ها را جمع آوری نکنید و صبر کنید تا کوتیکول تخم کاملا خشک شود.
– دو تا سه نوبت در روز اقدام به جمع آوری تخم ها نمائید.
– تخم ها توسط دستکش و با یک حوله خشک یا دستمال کاغذی تمیز برداشته و حمل شود.
– هر تخم پس از جمع آوری با دستمال کاغذی یا پارچه ای خشک، تمیز شود. تخم های مرطوب و کثیف مستعد آلودگی میکروبی هستند.
– تخم ها در شانه های مخصوص و بهداشتی قرار دهید.
– سعی شود طرف پهن تخم به سمت بالا نگه داری شود.
– سعی نمائید در هنگام حمل و نقل، تخم ها تکان شدید نخورند.
– تاریخ تخم گذاری و سایر اطلاعات لازم در ورقه مخصوص یادداشت گردد.
تمیز و ضد عفونی کردن تخم ها
باید در نظر داشت که در این مرحله تخم های کثیف و آلوده باید حذف شوند. از شستن یا تمیز کردن تخم ها با پارچه مرطوب اجتناب شود چرا که باعث از بین رفتن لایه محافظ روی پوسته تخم می شود. قبل از قرار دادن تخم ها در داخل دستگاه جوجه کشی معمولا آن را دود می دهند. فقط تخم هایی که در مواجهه با بخورها بوده اند باید مورد استفاده قرار گیرند.مراحل دود دادن به طور خلاصه عبارتند از:
1- پیش از دود دادن کثافات از روی تخم کاملا برداشته شود.
2- برای هر متر مکعب اتاق ضدعفونی 35 سی سی فرمالین 40% با 25 گرم پرمنگنات پتاسیم کافی است.
3- زمان دود دهی نباید بیش از 20 دقیقه طول بکشد.
4- پرمنگنات سدیم را در داخل ظرف بزرگ (ترجیحا سفالی یا لعابین) ریخته، سپس فرمالین به آن اضافه شود. بعد از ریختن پرمنگنات پتاسیم باید محل را ترک کرد.
5- در دستگاه های جوجه کشی که دارای پنکه برای چرخش هوا هستند، باید پنکه و تهویه را در طول انجام عمل گاز دادن خاموش نمود و بعد از 20 دقیقه روشن کرد و در دستگاه را باز کرد.
6- در طول انجام عمل گاز دادن باید رطوبت محیط زیاد بوده (60 تا 70% ) و درجه حرارت نیز بین 30-20 درجه سانتیگراد باشد.
نگهداری و ذخیره کردن تخم ها
از همان لحظه ای که تخم گذاشته می شود تغییرات و زوال و فساد پذیری آن آغاز می شودو مورد هجوم باکتری ها قرار می گیرد. انبار و ذخیره سازی تخم در دوره های زمانی کوتاه می بایست صورت گیرد. تحت شرایط خاص تخم های نطفه دار می توانند به مدت چند روز، درصد هچ خود را حفظ کنند و بعد از این مدت جوجه درآوری و درصد هچ کاهش می یابد. در شرایط ایده آل می توان تخم ها را به مدت 7 روز و حداکثر 10 روز ذخیره نمود. نگهداری تخم ها بیش از این باعث کاهش جوجه درآوری آن می شود. ضمنا هیچگاه تخم های جمع آوری شده را زودتر از 24 ساعت به از تولید، داخل دستگاه نگذارید.
از محاسن نگهداری تخم ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– افزایش میزان جوجه درآوری
– جمع آوری تخم به تعداد کافی و قرار دادن یکباره آنها در دستگاه جوجه کشی
– همه جوجه ها به فاصله 2 الی 3 روز از تخم بیرون می آیند.
– پس از هر دوره دستگاه خالی شده و می توان آن را برای دوره بعد، شستشو و ضدعفونی نمود.
درجه حرارت مناسب برای یک هفته نگهداری تخم ها 15-13 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی اتاقک باید حدود 75 تا 80 درصد باشد.
چرخاندن تخم ها در زمان انبار کردن آنها
چرخاندن تخم یک عامل بسیار مهم به خصوص در هنگام تکامل جنین در دوران اولیه جوجه کشی است. جنین در بالای زرده و در مرکز تخم قرار دارد. اگر تخم ساکن باشد، جنین به طرف بالای تخم شناور شده و به غشاء پوسته می چسبد. بنابراین می بایست طی دوران ذخیره سازی، تخم های بلدرچین با زاویه 45 درجه و حداقل 6 بار در روز 90 درجه چرخانیده شوند.
قبل از انتقال تخم ها به دستگاه جوجه کشی، بایستی تخم ها را مدتی در دمای اتاق نگهداری نمود تا دمای آن به 24 تا 27 درجه سانتیگراد برسد و از ایجاد شوک گرمایی به آنها جلوگیری کرد. دمای اتاقک جوجه کشی 37/5 درجه می باشد.
ماشین جوجه کشی
ماشین جوجه کشی محفظه ای است که در آن تمام شرایط لازم برای تبدیل تخم به جوجه فراهم است. در ماشین جوجه کشی چهار عمل اساسی حرارت، رطوبت، تهویه و چرخش به صورت خودکار تحت کنترل است. ماشین های جوجه کشی دو نوع هستند: دستگاه ستر و دستگاه هچر.
دستگاه هچر از تمام قسمت های دستگاه ستر تشکیل شده با این تقاوت که در هچر تخم ها نمی چرخند و به جای آن سبدهای مخصوص هچ قرار داده شده است. همانطور که گفته شد برای اجرای موفقیت آمیز جوجه کشی، عوامل زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند که به شرح هریک می پردازیم:
– درجه حرارت
دمای داخلی تخم، مهمترین عامل فیزیکی است که بر روی تکامل جنینی تاثیر می گذارد. در جوجه کشی تخم، دو نوع درجه حرارت مد نظر می باشد. درجه حرارت خشک و درجه حرارت مرطوب.
درجه حرارت خشک:
درجه حرارتی است که دماسنج های الکترونیکی یا جیوه ای نشان می دهند. درجه حرارت خشک، درجه حرارت یا دمای هوا را نشان می دهد و ارتباط مستقیم با رشد جنین دارد. بدین صورت که هرچه دما بیشتر باشد، رشد جنین نیز بیشتر خواهد بود. درجه حرارت مطلوب برای جوجه کشی از تخم بلدرچین بسته به کیفیت و اندازه تخم، درصد رطوبت نسبی و ساختار دستگاه جوجه کشی در مقدار ثابتی بین37/2 تا 37/8 درجه سانتیگراد است. نطفه بلدرچین در دمای 39 درجه سانتیگراد و بالاتر از آن بیش از چند ساعت دوام نیاورده و می میرد. لذا تنظیم درجه حرارت دستگاه جوجه کشی اهمیت زیادی داشته و حرارت پائین تر از اپتیمم سبب طولانی تر شدن زمان انکوباسیون تخم می گردد.
درجه حرارت مرطوب:
درجه حرارتی است که دماسنج ها در حالی که مخزن آن ها در پارچه ای خیس قرار گرفته نشان می دهد. با تبخیر ذرات آب موجود در پارچه خیس، به دلیل تبدیل آن به بخار آب، مقداری حرارت از اطراف مخزن دماسنج جذب می گردد که به نوبه خود کاهش درجه حرارت را به دنبال داشته و به همین دلیل اختلافی بین مقادیری که دو دماسنج نشان می دهد به وجود می آید. در شرایطی که هوا دارای رطوبت کمتر است به ناچار سرعت تبخیر زیادتر بوده و اختلاف درجه حرارت خشک و مرطوب بیشتر از زمانی است که رطوبت هوا افزایش پیدا می کند. درجه حرارت مرطوب، درجه تبخیر آب را نمایش داده و رطوبت نسبی و میزان افت وزن تخم را معلوم می کند.
– رطوبت نسبی
رطوبت نسبی از تفاوت درجه حرارت خشک و مرطوب بدست می آید. برای رشد یک جنین و تبدیل آن به جوجه ای با اندازه طبیعی، محتویات تخم بلدرچین باید در یک حدود رطوبت نسبی ثابت قرار گیرد. وقتی محتویات تخم به سرعت خشک شوند، جوجه تولید شده کوچکتر از حد طبیعی خواهد بود. ولی وقتی تبخیر سریع انجام نگیرد، جوجه تولید شده بزرگتر از حد طبیعی می گردد. در هر دو حالت، جنین ضعیف واز قدرت جوجه درآوری و کیفیت جوجه تولید شده کاسته خواهد شد. رطوبت زیاد هوای اطراف تخم باعث کاهش تبخیر از تخم خواهد شد و رطوبت کم، تبخیر از تخم را افزایش می دهد. رطوبت نسبی داخل ماشین جوجه کشی، بر میزان آبی که به علت تبخیر از تخم جوجه کشی از دست می رود تاثیر می گذارد. رطوبت عامل مهمی برای رشد مناسب یک جنین به شمار می رود. کاهش وزن مورد انتظار در تخم بسته به اندازه تخم و کیفیت پوسته و سفیده و وضعیت منافذ پوسته متغییر است. رطوبت نسبی مناسب در طی دوران جوجه کشی بین 65 تا 75 درصد می باشد.
– تهویه
ترکیب اصلی هوا شامل اکسیژن، نیتروژون ، دی اکسید کربن و بخار آب می باشد. حرکت آزاد این گازها از طریق منافذ پوسته و غشاهای پوسته حائز اهمیت است. رشد جنین بستگی به ورود اکسیژن به تخم و خروج دی اکسید کربن و رطوبت دارد. چرخش هوا، دما و رطوبت و سطح گازهای درون انکوباتور را یکنواخت نگه می دارد. ضمن اینکه تهویه نا مناسب سبب تجمع دی اکسید کربن و کاهش شدید میزان جوجه درآوری می گردد. با بزرگ شدن جنین نیاز به اکسیژن هم بیشتر می شود و دی اکسید کربن بیشتری تولید می شود. اساس تهویه در جوجه کشی برای جابه جایی موارد زیر است:
1- تهیه اکسیژن
2-جابه جایی دی اکسید کربن
3- جابه جایی بخار آب
4- جابه جایی گرما
خارج نمودن هوای کثیف از دستگاه جوجه کشی و اتاق جوجه کشی به اندازه تهیه اکسیژن اهمیت دارد. با افزایش درجه حرارت خشک تقاضای اکسیژن جنینی افزایش می یابد و به دنبال آن تولید آب و دی اکسید کربن بیشتر می شود.
– چرخش تخم
چرخاندن تخم یک عامل بسیار مهم به خصوص در هنگام تکامل جنین در دوران اولیه جوجه کشی است. با چرخاندن تخم ها طی دوره انکوباسیون، مایعات حاوی مواد مغذی و مواد زائد تولیدی اطراف جنین در حال تکامل حرکت کرده و جابه جا می شوند. چرخش نامناسب تخم ها، تلفات جنینی و تلفات پس از تفریخ را افزایش می دهد. مطابق برنامه های توصیه شده زاویه چرخش تخم ها باید 45 درجه نسبت به خط عمود باشد و حداقل 6 بار در روز انجام گیرد.
کندلینگ (نور بینی)
به دلیل تیره بودن پوسته تخم بلدرچین، محتویات آن به سادگی تخم پرندگان دیگر قابل دیدن نمی باشد. یکی از ابزارهای مدیریتی قضاوت در مورد چگونگی رشد جنین با مشاهده داخل تخم بوسیله قرار دادن آن در مقابل یک منبع نوری قوی استکه به کندلینگ مشهور است. امکان تشخیص نطفه داری در تخم های لکه دار و سفید متفاوت است به گونه ای که در تخم های لکه دار امکان تشخیص رشد جنینی از روز هشتم و در تخم های سفید از روز دوم و سوم میسر است. عمل نوربینی در ارزیابی گله مادر موثر می باشد. بنابراین می بایست رکوردها در طول دوران جوجه کشی جمع آوری و در مورد گله مولد تصمیم گیری شود.
انتقال به هچری
به طور کلی زمان انکوباسیون تخم بلدرچین باتوجه به تاثیر فاکتورهای رطوبت و درجه حرارت بسته به نژاد بین 16 تا 18 روز می باشد. در شرایط اپتیمم (مناسب و مطلوب) 70% تولدها در روز هفدهم صورت می گیرد. در پایان روز چهاردهم تخم بلدرچین از دستگاه ستر به دستگاه هچر منتقل می شود. زمان هچ توسط عواملی چون سن بلدرچین ماده، وزن تخم، مدت زمان نگهداری تخم، وضعیت نگهداری در انبار و حرارت و رطوبت نسبی در جوجه کشی تعیین می گردد. در جوجه کشی از تخم بلدرچین شرایط دستگاه هچر با شرایط تخم در دستگاه ستر اندکی متفاوت می باشد. بدین ترتیب که در دستگاه هچر درجه حرارت، اندکی پائین تر و بلعکس، میزان رطوبت مناسب مقداری بالاتر از میزان آن در دستگاه ستر می باشد. میزان رطوبت نسبی مطلوب در هچر بین 70 تا 80 درصد بوده و درجه حرارت پیشنهادی برای این دستگاه 37/2 درجه سانتی گراد می باشد. که بسته به شرایطی که ذکر شد می تواند اندکی متغییر باشد. تخم ها در هچر چرخانده نمی شوند. پس از آن که جوجه درون تخم، پوسته را شکست 10 ساعت طول می کشد تا از پوسته خارج شود، چند ساعت هم طول می کشد تا جوجه خیس کاملا خشک شود. پس از خروج اولین جوجه از تخم 24 ساعت طول می کشد تا سایر جوجه ها بیرون بیایند. می توان جوجه ها را برای ایمنی بیشتر به مدت یک روز درون دستگاه نگه داشت و سپس آنها را با دقت و در جعبه های ویژه به سالن جوجه ریزی انتقال داد. جوجه های بدست آمده در حدود 8-7 گرم وزن دارندکه البته وزن اولیه تخم نیز در این میان بسیار موثر خواهد بود. تلفات جنینی در هنگام جوجه کشی بیشتر در سه روز اول انکوباسیون و یا در مدت کوتاهی پیش از تفریخ پیش می آید که این امر بستگی زیادی به تلاقی خویشاوندی، سن بالای والدین و نیز مدت طولانی انبار داری و همچنین صدمه دیدگی پوسته تخم دارد.
نکاتی در مورد دستگاه های جوجه کشی
تنظیم نامناسب دستگاه جوجه کشی و بی دقتی در جوجه کشی می می تواند تمام برنامه را خراب کند. نکات زیر به عنوان یادآوری در روند جوجه کشی صحیح، مناسب است:
- سایز و نوع دستگاه جوجه کشی مورد نیاز، آینده تجارت بلدرچین را تعیین می کند.
- بعد از هر بار استفاده از دستگاه جوجه کشی آن را تمیز و ضدعفونی کنید.
- مداما دستگاه ستر و هچر را در طول عملیات برای اطمینان از اینکه دما و رطوبت تنظیم است، کنترل کنید. صحت هر دو برای تخمگذاری خوب، موردنیاز است. دستگاه ستر و هچر هردو باید در اتاقی باشد که تغییر دما و رطوبت زیادی اتفاق نیفتد.
- اگر دستگاه دو طبقه باشد، تمام طبقات در تمام دفعات( چه تخم داشته باشد، چه نداشته باشد) باید دما مناسب باشد و رطوبت کنترل شود.
- دوره های جوجه کشی برای نژاد باب وایت 24-23 و ژاپنی 17 روز است.
برخی از دلایل کم بودن جوجه درآوری عبارتند از:
نطفه دار نبودن تخم های بلدرچین
تخم ها ترک خورده و محتویات آن خشک شده اند.
تنش مداوم در گله مولد که باعث افزایش تخم های نابارور در گله می شود.
نگهداری گله به صورت هم خون برای مدت بیش از سه سال
استفاده از گله مولد مسن
پرنده های ماده و یا نر معلول یا غیر طبیعی که باعث تولید تخم های نابارور می شوند.
کمبودهای غذایی گله مولد
نسبت نامناسب نر به ماده
نگهداری بیش از حد تخم در انبار
شرایط نامناسب نگهداری تخم قبل از انجام عمل جوجه کشی
بی توجهی کردن به چرخاندن تخم ها در انبار و یا در داخل دستگاه جوجه کشی
قرار ندادن تخم ها در دمای اتاق، بعد از خروج از انبار و قبل از ورود به دستگاه جوجه کشی.
تغییرات و نوسانات شدید درجه حرارت در طول دوره جوجه کشی
تنظیم نبودن رطوبت در طول دوره جوجه کشی و به خصوص در دستگاه هچر بین روزهای 15 تا 18 جوجه کشی
رعایت نکردن بهداشت تخم و دستگاه های جوجه کشی به خصوص دستگاه های هچر
شستشوی تخم های نطفه دار
بسترهای مرطوب باعث وجود مشکلاتی از قبیل انگل های داخلی و خارجی، آسیب های چشمی حاصل از بخار آمونیاک و قارچ و موارد دیگر می شود