جایگاه و اماکن پرورش
همانطور که اشاره شد، قسمت عمده ای از هزینه های سرمایه گذاری واحدهای پرورش طیور صرف تهیه جایگاه نگهداری می شود. در صورتی که به این موضوع اهمیت داده نشود ممکن است روی عملکرد طیور که حیواناتی آسیب پذیر هستند آثار نامطلوبی بگذارد. هرگونه مشکل محیطی ناشی از سهل انگاری در ساختمان ها می تواند منجر به ایجاد استرس، کاهش تولید، تلفات و شیوع بیماری ها شده و در نتیجه صدمات جبران ناپذیری به واحدهای فوق وارد کند. به طور مسلم به کمک ایجاد شرایط مناسب می توان تولیدات حیوان را بهبود بخشیده و حداکثر تولید را بدست آورد. از طرفی چون احداث ساختمان ها مستلزم هزینه های سنگین است، رعایت اصول مهندسی ساختمان دامپروری الزامی است. لازم به ذکر است که در خال حاضر در کشور ما برای پرورش بلدرچین لازم است که کلیه مراحل انجام کار (شامل نگهداری گله مولد، جوجه کشی، پرورش و کشتار) به صورت مجتمع وجود داشته باشد.
سالن
چون اکثر پرورش دهندگان بلدرچین تمایل دارند برای پرورش این پرنده از قفس استفاده کنند، لذا ساخت سالن های با سقف شیروانی و با عرض حدود 12 متر ترجیح داده می شود، زیرا در این حالت ستون های وسط سالن در محل قرار گرفتن قفس در سالن ایجاد مشکل نمی کنند.
انواع سالن های پرورش طیور
1- سالن های باز:
در این سالن ها قسمتی از تهویه و نور متکی به محیط است. این سالن ها دو نوع هستند:
- سالن های با دیوار جانبی 30 درصد باز
- سالن های پنجره دار که در یک طرف و یا هر دو طرف سالن پنجره تعبیه می شود.
2- سالن های بسته (بدون پنجره):
در این سالن ها تهویه و روشنایی به طور مصنوعی تامین می شود.
نوع سقف:
معمولا در سالن های مرغداری از سقف های سایه بانی یا شیب دار استفاده می شود. برای خروج هوای گرم نیز در سقف های شیب دار از هواکش هایی که در خط راسی سقف نصب شده اند استفاده می شود. استفاده از این هواکش ها در مناطقی که آب و هوای گرم با جریان کم هوا همراه است بسیار با ارزش است. انواع سالن های پرورشی باتوجه به سقف به قرار زیر است:
الف- سالن های با سقف طاق ضربی(قوسی)
این نوع سقف مختص مناطق گرمسیر است. ارتفاع سقف در قسمت تیزی 280 تا 320 سانتی متر و عرض قوس ها معمولا 3 متر است. سیستم تهویه در آن ها معمولا عرضی و پوشش بام نیز از کاه گل یا آسفالت می باشد
مزایا:
الف. به دلیل تعداد زیاد پنجره و هواکش نقطه کور هوا در این سبک ساختمان کم تر دیده می شود.
ب. نیاز به محاسبات طراحی مهندسی ندارد.
ج. در شرایط آب و هوای خوب هوای مناسب تری در اختیار پرندگان قرار می دهد.
معایب:
الف. در اکثر موارد قابلیت تبدیل سیستم تهویه عرضی به طولی را ندارد.
ب. خنک کردن و گرم کردن هوای ورودی در این سیستم دشوار است.
ج. استحکام سقف به دلیل سنگین بودن کم است.
د. احداث آن زمان زیادی می برد.
ه.مصرف سوخت در این سبک زیاد است.
ب- سالن های با سقف خرپا
در این سبک ساختمان به وسیله نبشی، قوطی و صفحه آهنی اسکلت فلزی به شکل خرپا ساخته می شود. سقف به صورت شیب دار یک طرفه یا دو طرفه است. جهت پوشش آن نیز از ایرانیت سیمانی و یا فلزی استفاده می شود.
مزایا:
الف. در اکثر نقاط قابل اجراست.
ب. قابلیت تبدیل به هر دو سیستم تهویه طولی و عرضی را دارد.
ج. در محل نیز می تواند ساخته شود.
معایب:
الف. اکثرا در ساخت سقف محاسبات دقیقی صورت نمی گیرد و به همین دلیل در اثر بارش برف های سنگین و بادهای شدید خراب می شود.
ب. آهن آلات و صفحات زیاد به کار رفته در آن از حرکت آسان هوا در طول سالن جلوگیری می کند.به دلیل نقطه جوش های زیاد و عدم استفاده از پلیت در ساخت آن، سقف از استحکام کمتری برخوردار است.
ج. معمولا پس از چند سال به دلیل وجود موش در سقف پشم شیشه سقف از بین رفته و سقف در تابستان هادی حرارت و در زمستان هادی سرما خواهد شد.
ج- سالن های با سقف سوله
سوله ها معمولا پیش ساخته بوده و دارای شیب یک طرفه و یا دوطرفه هستند. برای ساخت سوله از جوش استفاده نمی شود و فقط آهن ها توسط پیچ به هم متصل می شوند.
مزایا:
الف. تقریبا مناسب ترین سبک ساختمان برای سالن های پرورش طیور است.
ب. قابلیت تبدیل به هردو سیستم تهویه طولی و عرضی را دارد.
ج. سیستم های گرم کننده و خنک کننده در آن کارآیی بهتری دارند.
د. زود نصب می شود.
ه. نیاز به دیوارهای قطور در کناره های سالن نیست.
و. در وسط سالن ستون میاز ندارد و بنابراین برای پرورش با سیستم قفس بسیار مناسب است.
ط. در عرض های مختلف قابل انجام است.
معایب:
الف. نیاز به محاسبات دقیق جهت ساخت دارد.
ب. از محل دیگری باید خریداری شود.
ج. معمولا پس از چند سال به دلیل وجود موش در سقف پشم شیشه سقف از بین رفته و در تابستان هادی حرارت و در زمستان هادی سرما خواهد شد.
د. نیاز به فوندانسیون محاسبه شده و قوی تر دارد.
ه. در مناطق شیب دار و مرتفع قابلیت نصب ندارد.
و. نصب آن فقط توسط افراد خبره صورت می گیرد.
کف سالن:
استفاده از کف های بتونی در انواع سالن های نوع بستر یا قفس دار مناسب می باشد، زیرا با استفاده از این نوع کف پوش امکان نظافت و گند زدایی آسان تر است.
ارتفاع کف سالن از سطح محوطه اطراف:
لازم است که سالن های پرورش طیور به دلیل امکان ورود سیلاب به داخل آن ها حتما از زمین اطراف بالاتر ساخته شوند. ثابت شده است سالن هایی که حداقل 50 سانتی متر از زمین بالاتر ساخته می شوند از تهویه نسبتا بهتری برخوردار خواهند بود.
دیوارها
قسمت محکم دیواره های سالن را می توان از هر نوع ماده ساختمانی با استحکام مناسب ساخت. موادی که نسبت به رطوبت نفوذ ناپذیر بوده و یا می توان آن ها را از طریق درزگیری نسبت به آب غیرقابل نفوذ کرد، بسیار مفید می باشند. این دیوارها باعث تثبیت شرایط داخل سالن شده و به راحتی می توان آن ها را ضدعفونی نمود. همچنین مواد مورد استفاده در این دیوارها باید نسبت به آسیب حشرات موذی مقاوم باشند. از طرف دیگر وجود مقاومت در برابر عمل نوک زدن پرندگان در سالن های با سیستم پرورش بر روی بستر ضروری است.
قطر دیوار:
دیوارهای آجری در صورت اسکلت فلزی 20 سانتی متر و در غیر این صورت 35 سانتی متر قطر دارند. دیوارهای بلوکی 20 سانتی متر قطر دارند.
ارتفاع دیوار:
ارتفاع دیوار بستگی به شرایط آب و هوایی منطقه و سیستم پرورش (قفس یا بستر) دارد. معمولا در نقاط سردسیر ارتفاع دیوار را بین 220 تا 240 سانتی متر و در مناطق گرمسیر بین 280 تا 300 سانتی متر در نظر می گیرند. در صورت بیشتر بودن ارتفاع دیوارها از این حد، چون ارتفاع سقف هم به همان نسبت اضافه می شود، علاوه بر اینکه در زمستان با سرمای زیاد و مصرف بالای سوخت مواجه می شویم، هزینه ساخت بالا رفته و فضای پرت در سالن ایجاد می شود. همچنین در صورت کم تر بودن ارتفاع در فصول گرم مشکل تهویه در سالن وجود خواهد داشت.
پنجره
پنجره باید دارای شرایط ذیل باشد:
1- جنس پنجره ها معمولا از آهن و یا آلومینیوم است ولی به دلیل شدت زیاد زنگ زدگی به علت وجود رطوبت و گاز آمونیاک داخل سالن بهتر است پنجره ها از جنس آلومینیوم باشند که البته قیمت آن نسبتا بیشتر است.
2- نحوه باز و بسته شدن پنجره ها: به دلیل حساس بودن جوجه ها به کوران هوا حتما باید نحوه باز و بسته پنجره ها به صورت کتابی باشد.
3- تنظیم میزان ورودی هوا: به دلیل اینکه جوجه ها در سنین مختلف و در شرایط آب و هوایی مختلف نیازهای متفاوت هوایی دارند، باید پنجره ها این توانایی را داشته باشند که میزان ورود هوا را به راحتی تنظیم نمایند. معمولا این کار توسط لوور (کرکره) و یا زنجیر انجام می شود. هرچه طول پنجره بیشتر و عرض آن کم تر باشد، هوای یکنواخت تری در اختیار جوجه ها قرار می گیرد.
عایق کاری
عایق کاری سالن های پرورش، به ویژه در شرایط آب و هوایی گرم جهت جلوگیری از ورود هوای گرم از طریق سقف و جداره ها مفید است. انواع مختلف مواد عایق بندی وجود دارد و انتخاب نوع عایق باید براساس هزینه، مدت زمان کارایی عایق، میزان موثر بودن و نوع محیطی که باید عایق بندی شود، تعیین شود. معمولا برای عایق کاری دیوارها از آستر سیمانی ( در داخل و خارج سالن) استفاده می شود. در دیواره های آلومینیومی نیز در بین دو لایه ورق از یک لایه پشم شیشه استفاده می شود. اخیرا برای عایق بندی دیوار ها از یک لایه فوم یا یونولیت استفاده می کنند.